Wybierając się w Bieszczady samochodem postanowiłem trasę dojazdową podzielić na dwa etapy z noclegiem niedaleko zamku Krzyżtopór. Zamek leży koło Opatowa, więc zwiedziłem również Opatów. W drodze powrotnej podobnie: nocleg zaplanowałem w Radziejowicach niedaleko Łodzi. Wszystkie te miejsca znalazły się w poniższym fotoopisie ciekawostek podróżniczych.
Opatów
Miasto powiatowe około 6,5 tys. mieszkańców. Położone w Małopolsce w ziemi sandomierskiej.
Zwiedzać można dobrze zachowany zabytek romański – kolegiatę pw. św. Marcina. Według kroniki Jana Długosza kolegiata została wzniesiona przez Zakon Templariuszy. Wewnątrz zachwycają zdobienia pokryte polichromią barokową, oraz malowidła ścienne o charakterze historycznym: Bitwa na Psim Polu, Bitwa pod Grunwaldem, Bitwa pod Wiedniem i in.
Krzyżtopór
To ruiny powstałej w latach 1627–1644 rezydencji pałacowej ówczesnego wojewody Krzysztofa Ossolińskiego. Otoczone fortyfikacjami bastionowymi, położone w miejscowości Ujazd w województwie świętokrzyskim. Była to największa budowla pałacowa w Europie przed powstaniem Wersalu. Od 2018 ma status pomnika historii. Obiekt o cechach architektury pałacowej z elementami obronnymi składał się z trzech podstawowych części: zespołu pałacowego z zabudowaniami gospodarczymi, założenia obronnego z fortyfikacjami typu bastionowego i z założenia ogrodowego typu włoskiego położonego poza obrębem fortyfikacji. Krzyżtopór wzniesiono na planie pięcioboku, z bastionami na narożach. Budulcem był kamień i cegła. Trzypiętrowy pałac zbudowano na planie prostokąta z eliptycznym wewnętrznym dziedzińcem.
Aktualnie realizowana jest inwestycja „Zamek Krzyżtopór markowym produktem województwa świętokrzyskiego”. Inwestycja, warta niespełna 12 mln złotych, przeprowadzana przez gminę Iwaniska została dofinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Ruiny udostępnione są do zwiedzania.
Myczkowce
Jest to wieś położona u stóp Grodziska – wzniesienia, na którym w średniowieczu stał gród warowny (stąd nazwa wzniesienia). W latach 1956–1960 – wybudowano zaporę wodną na Sanie. W ten sposób powstało Jezioro Myczkowskie. Charakterystyczną cechą zapory jest oddzielnie funkcjonująca elektrownia w zakolu Sanu w Zwierzyniu (po przeciwległej stronie stoku Grodziska), do której woda doprowadzona jest ze zbiornika wykutą w skale sztolnią o średnicy 4,5 m.
W 1994 – „Caritas” diecezji rzeszowskiej przejęła byłe koszary po jednostce wojskowej i ośrodku wypoczynkowym rodzin wojskowych, tworząc własny nowoczesny ośrodek wypoczynkowo – rehabilitacyjny. W ośrodku znajduje się kolekcja 140 makiet cerkwi greckokatolickich, prawosławnych i kościołów rzymskokatolickich z Polski, Słowacji i Ukrainy. Jest to część Centrum Kultury Ekumenicznej powstałego z inicjatywy ks. Bogdana Janika.
We wsi Zwierzyń niedaleko Myczkowiec znajduje się grota ze źródełkiem cudownej wody. Ze źródełkiem związana jest legenda , którą spisał Oskar Kolberg.
Na niewielkim wzniesieniu przy zaporze wodnej wybudowano hotel „Energetyk”. W tym właśnie hotelu spędzałem wraz żoną urlop w miesiącu wrześniu 2011 roku. Urlop był wynikiem prezentu naszego najmłodszego syna, który w ten sposób dziękował rodzicom za trud jego wychowania, gdy wychodził z rodzinnego domu, by założyć własną rodzinę. Dziękujemy Wam Bartku i Olu!
Lesko
Miasteczko około 5- tysięczne. Najmniejszy powiat w Polsce. Leży nad Sanem. Przed wojną miasto zamieszkałe w sporej części przez ludność żydowską. W czasie wojny okupant niemiecki wysiedlił ludność narodowości żydowskiej do obozów zagłady. Tak zginęło 2,5 tys. Żydów z Leska.
Z atrakcji turystycznych wymienić należy:
Kościół farny pw. Nawiedzenia NMP z ok. 1539, w 1760 i 1889 r. przebudowany; obok kościoła barokowa dzwonnica budowana w latach 1725–1765, w kościele krypta grobowa oraz epitafium Franciszka Pułaskiego, rotmistrza przemyskiego, stryjecznego brata Kazimierza Pułaskiego, jednego z dowódców konfederacji barskiej, rannego w bitwie pod Hoszowem.
Synagoga w Lesku – główna synagoga leskiej gminy żydowskiej znajdująca się przy ulicy Berka Joselewicza 16. Po remoncie przeznaczona na Galerie Sztuki Bieszczadzkiej Grupy Twórców. W 1995 roku były plany aby w synagodze otworzyć Muzeum Żydów Galicji, jednakże do otwarcia nie doszło.
Polańczyk
Polańczyk – największy bieszczadzki kurort. Tu funkcjonuje osiem dużych sanatoriów i domów wczasowych, które wybudowano na dawnym grzbiecie górskim, a obecnie półwyspie. Od 1974 roku miejscowość ma formalny status uzdrowiska.
Po powstaniu Zalewu Solińskiego w latach 1961-1968 Polańczyk zmienił swoje oblicze. Stał się miejscowością turystyczno-uzdrowiskową. Nad Jeziorem Solińskim spotykamy liczne przystanie żeglarskie, stanice wodne, wędkarskie, i in.
W kościele parafialnym (dawna cerkiew greckokatolicka św. Męczennicy Paraskewii z 1908 r.) znajduje się cudowna ikona Matki Bożej Łopieńskiej, pochodząca z XVIII w., uratowana z opuszczonej cerkwi w Łopience koło Cisnej.
Solina
Solina jest niewielką miejscowością położoną w województwie podkarpackim, tuż obok Jeziora Solińskiego, czyli sztucznego zbiornika retencyjnego, który powstał na skutek spiętrzenia wód rzeki Solinki poniżej jej ujścia do Sanu. Jest ośrodkiem sportów wodnych i przystanią dla statków spacerowych.
Jest swoistą sypialnią dla załogi obsługującej tamę i elektrownię na zaporze. Zapora powstała w 1968 roku. Ma niespełna 650 m długości i 80 m wysokości. Stanowi atrakcję dla turystów pieszych i rowerowych. Natomiast dla żeglarzy – od strony zalewu.
Ustrzyki Dolne
Miasto położone na trasie małej i dużej pętli bieszczadzkiej. Liczy ponad 9 tys. mieszkańców. Jest siedzibą powiatu bieszczadzkiego.
Niezwykle ciekawa jest historia tego miasta i ziemi bieszczadzkiej w czasie działań wojennych 1939 roku i później.
29 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. 1 listopada 1939 r. Rada Najwyższa ZSRR wydała ustawę o „włączeniu tych ziem” do Ukraińskiej SRS. Miasto oraz okolice weszły wówczas w skład obwodu drohobyckiego, a siedzibą rejonu zostały Ustrzyki Dolne. Jako język urzędowy wprowadzono ukraiński. Sowiecka okupacja pełna represji i wywózek na Syberię trwała w Ustrzykach do 27 czerwca 1941.
29 czerwca 1941 r. Ustrzyki Dolne zostały zajęte przez oddziały słowackie (Rýchla Skupina) i znalazły się pod okupacją niemiecką. W czasie wojny działały tu oddziały partyzantki AK, Bataliony Chłopskie oraz oddziały samoobrony.
18 września 1944 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały 1 armii gwardii 4 Frontu Ukraińskiego.
Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR. W czerwcu 1946 roku zebrano Polaków z Ustrzyk Dolnych i przyległych miejscowości, a następnie wywieziono ich pociągiem towarowym do Polski.
W składzie Ukraińskiej SRR Ustrzyki pozostawały do 15 lutego 1951 r. W tym czasie zbudowano pomnik Józefa Stalina. Po 1951 był to jeden z trzech pomników Stalina poza ZSRR w Europie (pozostałe znajdowały się w Pradze i Budapeszcie). W ramach korekty granic Ustrzyki Dolne i okolice zostały zwrócone Polsce w zamian za obfitujący w złoża węgla rejon Sokala. W 1951 powróciło do Polski na podstawie umowy o zmianie granic.
Na początku 1981 roku w Ustrzykach Dolnych miał miejsce strajk rolników, który zakończył się podpisaniem porozumień rzeszowsko-ustrzyckich (strajkujący w końcowej fazie strajku przenieśli się do Rzeszowa). Porozumienie z przedstawicielami władzy ludowej podpisywał m.in. Jan Kułaj, a sygnowali m. in. Lech Wałęsa i Bogdan Lis.
Dzisiaj z satysfakcją można stwierdzić rozwój miasta. Zauważalne są nowe inwestycje (hala sportowa) oraz dbałość o obiekty historyczne, w tym sakralne (Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, murowana cerkiew greckokatolicka Zaśnięcia Matki Bożej z 1874 r., barokowe Sanktuarium Matki Bożej Rudeckiej Królowej Bieszczadzkiej w Ustrzykach Dolnych-Jasieniu z 1740 r.).
Cisna
Miejscowość położona przy granicy ze Słowacją na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 893 i 897.
Niezwykła jest historia miejscowości po II wojnie światowej. 11 stycznia 1946 Cisnę zaatakował oddział UPA. Życie straciło wielu mieszkańców, zamordowanych w bestialski sposób. Jednak nieliczna załoga milicji i straży miejskiej zdołała odeprzeć atak. Wojna i akcje UPA wyniszczyły ludną miejscowość. W roku 1952 we wsi pozostało ok. trzydziestu rodzin.
Dzisiaj, miejscowość nastawiona na turystykę radzi sobie znakomicie.
Komańcza
Miejscowość znana głównie z miejsca internowania ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Miejscem tym jest klasztor nazaretanek, gdzie od 27 października 1955 do 28 października 1956 przebywał Prymas Polski. Tutaj 16 maja 1956 w święto Andrzeja Boboli napisał prymas Polski tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego 1955–1956. Pokój, w którym mieszkał kardynał, jest udostępniany zwiedzającym. Podejście do klasztoru, lekko pod górę, było miejscem spacerów księdza Prymasa. W tym też miejscu spotkamy swoistą „drogę krzyżową”, gdzie zamiast stacji, podziwiać będziemy wyryte na tablicach cytaty z Jasnogórskich Ślubów.
W 2006 roku spłonęła doszczętnie prawosławna cerkiew Opieki Matki Bożej. Po odbudowie w 2008 – 2010 roku nadal cieszy swą niepowtarzalną architekturą.
Radziejowice
Miejscowość położona w powiecie żyrardowskim jest miejscem urodzenia Michała Stefana Radziejowskiego, kardynała, prymasa Polski oraz Edwarda Krasińskiego, działacza społecznego, pamiętnikarza.
Głównym zachowanym zabytkiem Radziejowic jest zespół pałacowo-parkowy, który tworzą obecnie klasycystyczny pałac, neogotycki zameczek, zrekonstruowany w latach 80-tych XX wieku dworek modrzewiowy, domek szwajcarski, dawna kuźnia i park ze stawem. W pałacu wydzielono część muzealną i dom pracy twórczej dla twórców kultury.
Przez wieś przebiegają także zabytkowe aleje lipowe chronione jako pomnik przyrody. Według podań lipy sadzone były przed Potopem Szwedzkim.
